Τη Δευτέρα 12
Σεπτεμβρίου στις 20:00 εγκαινιάζεται στη γκαλερί
TITANIUM
στην Αθήνα, η έκθεση ζωγραφικής του Άγγελου Σπάρταλη με τίτλο «από τη
Γη στη Σελήνη». Στην έκθεση που
θα διαρκέσει έως και τις 3 Οκτωβρίου, θα παρουσιαστούν
λάδια σε καμβά μεγάλων
διαστάσεων αλλά και μικρότερα λάδια σε χαρτί, μία κατασκευή
και ένα
video.
Επιμελητής της έκθεσης είναι ο ιστορικός τέχνης, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
Μάνος Στεφανίδης, ο οποίος και θα μιλήσει για τα έργα
την ημέρα των εγκαινίων στις 21:00
..Ο
ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ
ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Σεληνιασμός και Ερμηνεία, η ζωγραφική του
Άγγελου Σπάρταλη
"Η αντιπροσωπευτική
δημοκρατία οδηγεί και το προλεταριάτο
στο ίδιο επίπεδο ηλιθιότητας με την αστική τάξη."
Flaubert
Ο Picasso, της αναρχικής
περιόδου, έλεγε συχνά πως το γούστο είναι ο πιο μεγάλος εχθρός της
δημιουργικότητας. Εννοώντας πως διακοσμώντας, διευθετώντας τα πράγματα δεν
έχεις χρόνο να δημιουργήσεις καινούρια. Αυτό υπήρξε λίγο ως πολύ η ιδεοληψία
της avant garde: το καινούριο. Αυτό που θα προκαλέσει σοκ στο κοινό και θα
βγάλει γλώσσα στη κατεστημένη αισθητική, στο “ωραίο”. Το οποίο με τη σειρά
του ως ωραί-ο, απονέμει τιμές στην “ώρα”, την εποχή σημαίνοντας πως έχει
ολοκληρώσει το χρόνο του, έχει γίνει “ώριμο”. Η νεωτερικότητα εν ολίγοις
πόνταρε όλα της τα κέρματα στο μέλλον. Στις μέρες μας πάλι ο μετανεωτερικός
χυλός-συρμός αποθεώνει το τώρα, αρνούμενος πεισματικά στο παρελθόν την
ύπαρξή του. Αδυνατώντας να καταλάβει πως χωρίς να πληρώσεις το φόρο του χθες
δεν έχεις καμία πιθανότητα να αξιοποιήσεις τους χυμούς του σήμερα.
Η τέχνη της Αθήνας τέλος-για να
μη χρησιμοποιήσω τον βαρύγδουπο όρο “νεοελληνική τέχνη”- παραδέρνει χρόνια,
ανάμεσα σε μια ψευδοπρωτοπορία χωρίς κανένα πνεύμα ανατροπής ή αμφισβήτησης
και σε ένα “καλό γούστο” τόσο δεξιοτεχνικό ώστε να πληρώνεται δυσανάλογα
ακριβά από όσους αφελείς ή αμαθείς έλκονται από τη σαγήνη του. Με άλλα λόγια
βιώνουμε τη νοτιοβαλκάνιά μας επαρχιωτίλα παίρνοντας πολύ σοβαρά τους
αστείους εαυτούς μας, μήπως και οι άλλοι, οι απέξω από τη βαλκανική
περιφέρεια, μας αντιμετωπίσουν με την ανάλογη σοβαρότητα. Δηλαδή ζούμε την
πραγματικότητα σαν θέατρο, αφού δεν μπορούμε, μας λείπουν η ευαισθησία και ο
αυτοσαρκασμός, να κάνουμε θέατρο, ήγουν τέχνη, την πραγματικότητά μας. Αυτή
είναι η μέγιστη κρίση που σοβεί εδώ και δεκαετίες στον τόπο. Οι άλλες
έπονται. Και, σας διαβεβαιώ, είναι πολύ μικρότερης σημασίας. Υστερικοί λόγω
τηλεοπτικής αγωγής, επιδεικτικά αγράμματοι -τα διάβασαν όλα αντί για εμάς οι
αρχαίοι ημών πρόγονοι- ομφαλοσκοπικά εγωπαθείς στήσαμε βραχύβιους ατομικούς
παραδείσους για να εισπράξουμε τώρα μια συλλογική κόλαση. Χωρίς στοιχειώδη
αλληλεγγύη, πολιτικά ανακλαστικά, πνεύμα μαθητείας και προσφοράς, σεβασμό
του άλλου, χωρίς τρόμο Ιστορίας, χωρίς θεσμούς και αξιοκρατία πορευόμαστε
πανικόβλητοι, αλλά και γεμάτοι μίσος για το διπλανό και περιφρόνηση για τον
εαυτό μας.
Σ'αυτό το κλίμα η τέχνη δεν
μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά άλλοθι ή πάρεργο και ο καλλιτέχνης, ο
τελευταίος τροχός ενός συστήματος που έφτασε στα όριά του. Η πολιτεία,
πανικόβλητη εμπρός στα ερείπια, τη λειψανδρία και τη παταγώδη αποτυχία της
δε θα σκεφτόταν βέβαια την ευαισθητοποίηση του ζαλισμένου κοινού και τη
τέχνη! Γι'αυτό την αφήνει στους νεόπλουτους -όταν οι τελευταίοι δεν
αγοράζουνε ομάδες- ή στους εμπόρους. Είναι χαρακτηριστικό όλων των ανωτέρω,
αφενός ότι επί πάμπολλα έτη ως υπουργοί πολιτισμού διορίζονται οι πλέον
άμουσοι του κοινοβουλίου και αφετέρου ότι θεσμικά ο πολιτισμός αθροίζεται
ισότιμα με το ποδόσφαιρο.
Μέσα σ'όλα αυτά τι γυρεύει κάθε
τόσο ο Άγγελος Σπάρταλης και μας ταράζει τον ύπνο πετώντας κι από ένα
βότσαλο στη νυσταλέα μας λίμνη; Άλλοτε ένα φιλμ, άλλοτε ένα πειραματικό
βίντεο, άλλοτε μια έκθεση ζωγραφικής, άλλοτε μια δράση πολυμέσων, άλλοτε ένα
πολυθέαμα στο οποίο ο λόγος και η εικόνα αγωνίζονται για να αποδείξουν πως
περισσότερα πράγματα τους ενώνουν παρα τους χωρίζουν. Το (ξανα) λέω ευθέως:
ο Σπάρταλης είναι ανάμεσα στους ελάχιστους που εξακολουθούν να
υπερασπίζονται την κουρελιασμένη σημαία της avant garde, την τιμή των
εικόνων που αντιστέκονται στην τηλε-χυδαιότητα σ'έναν τόπο που έχει προ
καιρού παραδοθεί.
Η ενότητα που εκθέτει στο
Titanium λέγεται “από τη Γη στη Σελήνη” και περιλαμβάνει πίνακες ζωγραφικής
που αναφέρονται στα ροκ χρόνια του '70, μια περίοδο που την έζησε ως
πιτσιρίκος (γεννήθηκε το 1973). Τι συμβαίνει εδώ; Μέσα από βαριά μπιτούμ
χρώματα, γαιώδεις αποχρώσεις και τίντες νευρικών πινελιών ο καλλιτέχνης –
πολύμπριζο Σπάρταλης ερευνά τη γενεαλογία των εικόνων που μας έφεραν
κυριολεκτικά και μεταφορικά ως εδώ: απο τη Γη (Χαναάν, hortus conclusus,
promised Land, Γη της Επαγγελίας) στη Σελήνη (Σεληνιακό τοπίο, σεληνιασμός,
μεταφορά του Αρμαγγεδώνα). Παράλληλα, μελετά το μέσο που διαμόρφωσε την
ανάλογη αισθητική και που οπτικοποίησε την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής:
την τηλεόραση. Το “καλό γούστο” της χούντας που λέγαμε, το οποίο επιβιώνει
ως σήμερα, ο εμβληματικός Γρηγόρης Λαμπράκης λίγο πριν ο Jean-Louis
Trintignant καταπιαστεί με το αίνιγμα της δολοφονίας του, ο Neil Armstrong
να περπατάει στη Σελήνη, η ακύμαντη Αστερόεσσα, τα σύμβολα ενός καιρού που
τόλμησε να καθαιρέσει τα σύμβολα και να δημιουργήσει καινούρια. Ο ζωγράφος
εδώ λειτουργεί ως χειρουργός και ως ιστοριοδίφης: Ανατέμνει το παρελθόν
χωρίς να το φοβάται, “εγχειρίζει” τις διαμεσολαβημένες εικόνες του,
προτείνει οπτικές ερμηνείες σε σχέση με τα “πως” και τα “γιατί” του
ιστορικού παρελθόντος. Αν ο Lichtenstein το '60 εμιμείτο το ράστερ των
εντύπων στους πίνακές του για να μεταφέρει ή να σαρκάσει την αίσθηση της
μηχανικής εικόνας, ο Σπάρταλης σ'αυτά τα έργα των δύο-τριών τελευταίων ετών
οικειοποιείται με ανάλογους στόχους το pixel της τηλεόρασης, την αναίσθητη
πραγματικότητα της τηλεπληροφορίας, το “δράμα” μιας εικόνας που δεν κρύβει
τίποτε από πίσω της. Που είναι ένα δέρμα χωρίς σάρκα. Ίσως γι'αυτό και δεν
πονάει, ούτε χαίρεται για τίποτε.
Κι εδώ ο επίλογος των
προσπαθειών του ζωγράφου. Το απλό όσο και βαρυσήμαντο γεγονός πως ο Άγγελος
Σπάρταλης, βραβευμένος σκηνοθέτης και mixted media artist αγαπάει και
πιστεύει ακόμη στη ζωγραφική. Αρκεί βέβαια η ζωγραφική να μην αρκείται σε
διακοσμητικές – συναισθηματικές διευθετήσεις αλλά να παίρνει θέση στα
ζητήματα της εποχής. Να προτείνει την αισθητική σαν επανάσταση. Αντί δηλαδή
να μιμούμαστε φερ'ειπείν τον Goya ή τον Courbet, να σκεφτούμε καλύτερα πως
θ'αντιμετώπιζαν ο Goya ή ο Courbet τη σημερινή κατάσταση. Σίγουρα όχι με
τους τρόπους της εποχής τους. Βλέπετε η δημιουργικότητα δεν υποτάσσεται σε a
priori κανόνες αλλά φτιάχνει καινούριους ερμηνεύοντας και προχωρώντας. Αυτό
είναι η δική της προσφορά στην υπόθεση του “ωραίου”.
Μάνος Στεφανίδης
16 Αυγούστου, Neuchâtel
ΥΓ. “Οι φωτογραφίες μπορεί να μην λένε ψέματα,
οι ψεύτες όμως μπορούν να φωτογραφίζουν.” Lewis Hine
Βιβλιογρ. : Peter Burke, ΑΥΤΟΨΙΑ, Οι χρήσεις των εικόνων ως ιστορικών
μαρτυριών, Εκδ. Μεταίχμιο, μεταφρ. Αντρέας Π. Ανδρέου, 2003
Στο Houston του Texas ο πρόεδρος των Η.Π.Α. J.F.Kennedy ανακοινώνει την
πρόθεση της κυβέρνησής του να κατακτήσει το διάστημα μέσα στη δεκαετία του
’60.
1963
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής Πειραιά της ΕΔΑ,
δολοφονείται από παρακρατικούς στις 22 Μαΐου, στη Θεσσαλονίκη, καθώς
εξέρχεται από συγκέντρωση για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό.
1964
Τον Δεκέμβρη, στην Ουάσινγκτον, 25.000 Αμερικανοί
διαδηλωτές απαιτούν την αποχώρηση του στρατού των Η.Π.Α. από το Βιετνάμ στην
μεγαλύτερη(!!) αντιπολεμική διαδήλωση που έγινε μέχρι τότε στην Αμερική.
1965
Ο οίκος Cristie’s του Λονδίνου δημοπρατεί το
πορτραίτο του Titu, του Rembrandt και αποσπά £798.000
1966
Η εταιρεία Sega παρουσιάζει το Periscope, ένα πρώιμο
ηλεκτρο-μηχανικό παιχνίδι.
1967
Στις 21 Απριλίου γίνεται το πραξικόπημα των
Συνταγματαρχών.
Στις 25 Ιουνίου οι Beatles παίζουν μπροστά στις
τηλεοπτικές κάμερες το τραγούδι "All You Need Is Love", στην πρώτη παγκόσμια
ζωντανή μετάδοση που έγινε ποτέ. Τους παρακολουθούν 400 εκατομμύρια
τηλεθεατές.
1968
Έναρξη λειτουργίας του δικτύου τηλεοράσεως Υ.ΕΝ.Ε.Δ. (Υπηρεσία
Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων). Τα επόμενα χρόνια παρελαύνουν η «Αθλητική
Κυριακή» και τα διαγγέλματα Βασιλέων και Δικτατόρων ως και η «Βιονική
γυναίκα».
O «πατέρας» των video-games, Ralph H. Baer,
κατοχυρώνει στην Αμερική την πατέντα #3,728,480 με τίτλο "Television Gaming
and Training Apparatus"
1969
Στις 20 Ιουλίου προσσεληνώνεται η διαστημική αποστολή
Apollo 11. Ο Neil Armstrong και ο Edwin "Buzz" Aldrin, Jr πατούν στο φεγγάρι.
Μέσω της τηλεόρασης, η επιχείρηση μεταδίδεται ζωντανά σε τουλάχιστον 600
εκατομμύρια ανθρώπους στη Γη. Η Ελλάδα εξασφαλίζει την κάλυψη των κυριοτέρων
φάσεων του κοσμοϊστορικού εγχειρήματος μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου
Τηλεοράσεως Eurovision.
Στις 15 Αυγούστου ξεκινά το τριήμερο μουσικό φεστιβάλ
Woodstock, κοντά στην ομώνυμη πόλη της πολιτείας της Νέας Υόρκης.
Ο οίκος Cristie’s ανοίγει υποκατάστημα
στο Τόκιο.
1970
Ο οίκος Cristie’s του Λονδίνου δημοπρατεί το
πορτραίτο του Juan de Pareja, του Velazquez και αποσπά πάνω από 2
εκατομμύρια λίρες. Είναι η πρώτη φορά στον κόσμο που έργο τέχνης «πιάνει»
πάνω από 1 εκατομμύριο λίρες.
1972
H Magnavox αγοράζει την πατέντα του Ralph H. Baer και
παρουσιάζει την Odyssey, μία οικιακή κονσόλα 12 διαφορετικών video-games
που συνδέεται με την τηλεόραση.
Ο Nolan Bushnell ιδρύει την εταιρεία ATARI.
1973
Στις 14 Νοεμβρίου οι φοιτητές του Πολυτεχνείου
αποφασίζουν αποχή από τα μαθήματα και αρχίζουν διαδηλώσεις κατά του
δικτατορικού καθεστώτος.
1977
Η εταιρεία ATARI παρουσιάζει την ομώνυμη οικιακή
κονσόλα πολλαπλών video-games που συνδέεται με την τηλεόραση.
1978
Πρωτοπαρουσιάζεται το video-game space invaders.
1981
Το διαστημικό λεωφορείο Columbia είναι το πρώτο που
ταξιδεύει στο διάστημα και επιστρέφει με επιτυχία. Σε ένα άλλο ταξίδι, 22
χρόνια αργότερα, το 2003, θα διαλυθεί κατά την επιστροφή του στη Γη. Η
τραγωδία αυτή, που θα έχει σαν αποτέλεσμα το θάνατο του πληρώματος, θα
προκαλέσει μία αναστολή 29 μηνών στις πτήσεις των διαστημικών λεωφορείων και
θα είναι το έναυσμα για μία σοβαρή επανεξέταση των προτεραιοτήτων της NASA.
Το ΠΑΣΟΚ ανέρχεται στην εξουσία.
1982
Η ΥΕΝΕΔ μετονομάζεται σε ΕΡΤ 2.
1986
Στις 28 Ιανουαρίου 7
Αμερικανοί αστροναύτες σκοτώνονται όταν το διαστημικό λεωφορείο Challenger στο οποίο επιβαίνουν εκρήγνυται 73 δευτερόλεπτα μετά την
απογείωσή του από το Ακρωτήριο Canaveral.
1987
Στις 30 Μαρτίου ο οίκος
Cristie’s του Λονδίνου δημοπρατεί τον πίνακα «βάζο με 15 ηλιοτρόπια» του Van
Gogh και αποσπά 25 εκατομμύρια λίρες. Το BBC μεταδίδει ζωντανά την
δημοπρασία κάνοντας ρεκόρ τηλεθέασης.