| aaaa | aaaa |
text also available in English
|
a |
|
|
 |
Joseph Beuys γράφει: "Το πιο σημαντικό μέρος της δημιουργικότητας, ή μάλλον το πιο αληθινό μέρος του συνόλου της έννοιας της δημιουργικότητας είναι η ελευθερία…". Ο Άγγελος Σπάρταλης ζει -από επιλογή- μακριά από τα λαμπερά φώτα της πρωτεύουσας. | ||||
| Από
το 1999, όταν επέλεξε τη Ρόδο ως τόπο διαμονής και
δημιουργίας του, έχει δώσει στο νησί αξιόλογες
καλλιτεχνικές πινελιές. Kαι γράφω 'καλλιτεχνικές'
και όχι μόνο ζωγραφικές, αφού με την ίδια άνεση,
φαντασία αλλά και -την κατά Beuys- ελευθερία,
γλιστράει σε διαφορετικά πεδία: ζωγραφική,
εγκαταστάσεις, βίντεο, comics, συγγραφή και
σκηνοθεσία θεατρικών ποιημάτων και performance…
Συνεχίζει ο Beuys: "Η επίδειξη των αποτελεσμάτων
των τρόπων με τους οποίους χρησιμοποιούμε την
ελευθερία δράσης είναι κάτι παραπάνω από μια
απλή δυνατότητα που μας προσφέρεται. Έχουμε
καθήκον να επιδεικνύουμε αυτό που έχουμε
παραγάγει με την ελευθερία μας…". Αυτό τo
κατέχει και το εφαρμόζει ο Σπάρταλης. Είτε μόνος
του, είτε με άλλους καλλιτέχνες (συχνά
προσκαλώντας τους ο ίδιος), επιδεικνύει στα πιο
απίθανα μέρη, από το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του
Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης ως τα μπαρ και τα art
cafe της πόλης, αλλά και έξω, στο δρόμο, αυτό που
κάθε φορά σχηματίζεται στο μυαλό του με οδηγό την
απόλυτη ελευθερία. Η καλλιτεχνική πράξη σε
οποιοδήποτε στάδιο έρευνας, με οποιοδήποτε μέσο,
μα με στόχο πάντα την επικοινωνία με το κοινό,
είναι για τον Σπάρταλη ένα ανοιχτό πεδίο. Έχω γράψει αρκετές φορές για αυτόν. Καλός μου συνεργάτης, το "αριστερό" μου χέρι στη διοργάνωση των εικαστικών προγραμμάτων ΜοΤέΡ1 & 2, τον παρακολουθώ από κοντά στην εξέλιξη και ανέλιξή του. Παρακολουθώ τη στάση ζωής του, τη διαδικασία σκέψης και έκφρασης, την ανάγκη του για δράσεις και δια-δράσεις. Πάντα με φρέσκιες δημιουργικές ιδέες, παρών στην είσπραξη των ρυθμών της εποχής μας και ένα οξυμένο πνεύμα, ο Άγγελος Σπάρταλης είναι ένας καλλιτέχνης … "συνεχούς ροής". Τότε το άσπρο περιστέρι μ' άγρια δόντια Σαν σκύλος ούρλιαξε μέσα στη νύχτα Μίλτος Σαχτούρης, "Το περιστέρι" Οι "Διπλές Προσωπογραφίες" που παρουσιάζονται στο ίδρυμα PNYK-ART είναι μια σύνθεση από τελάρα λαδιών/κολάζ, μικρογλυπτά και βίντεο. Είναι βουτιές σε διαφορετικά εκφραστικά μέσα από ένα βατήρα πλαστικής ευρυχωρίας και πολυγλωσσίας. Τα τελάρα που παρουσιάζονται θυμίζουν θίασο. Η πρώτη πρωταγωνίστρια που δημιουργήθηκε ήταν η αριστερή φιγούρα για τη "διπλή προσωπογραφία της Άλκηστης Μιχαηλίδου". Χαρτιά, μονωτική ταινία και κάρβουνο. Όλα στο πάτωμα. Έπειτα η σχηματισμένη φιγούρα-κολάζ, τοποθετήθηκε στον καμβά και πριν κολληθεί αντιγράφηκε -όπως ακριβώς ένα πατρόν πάνω στο ύφασμα- στη δεξιά πλευρά. Η ιδέα γεννήθηκε: αριστερά, πάντα η "μαύρη" φόρμα, με κάρβουνα, διάφορα χαρτιά, τσιμέντο, ύφασμα και δεξιά, η ίδια αλλά αντεστραμμένη φόρμα "λευκή", συχνά άσπιλη, με μοναδική χρήση αυτή του λαδιού. Έτσι, ο κάθε ένας από τους πρωταγωνιστές αυτού του "θιάσου" στο αριστερό μέρος παρουσιάζει μια συναρμολογημένη, στιβαρή και ξεκάθαρα ανάγλυφη αναπαράσταση, ενώ στα δεξιά η σύστασή του αποδομείται ζωγραφικά, υιοθετώντας έντονα περιγράμματα, μεγάλες μονοχρωματικές επιφάνειες ή παιχνίδια της πινελιάς που συνομιλούν με τον σκελετό της αριστερής μορφής. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Σπάρταλης καταπιάνεται με την ιδέα του δυϊσμού. Στην προηγούμενη έκθεση του, στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης στη Ρόδο, παρουσίασε τις "Ομάδες" του. Σε οριζόντια τελάρα, δύο φιγούρες -συνήθως ντουέτο αρσενικής και θηλυκής μορφής- δέσποζαν στο μπροστινό μέρος του καμβά, και στο φόντο πλήθος ανάριων ανθρώπινων σχημάτων. Λίγο παλιότερα, με μπόλικες δόσεις σουρεαλισμού, η σειρά "Αντανακλάσεις" παρουσίαζε τις κεντρικές φιγούρες κατακερματισμένες ενώ οι προβολές τους μέσα από καθρέπτες, οθόνες κάμερας, φωτογραφίες παρουσίαζαν τα ίδια σώματα με ρεαλιστική απόδοση. Ακόμα και στην ημιτελή σειρά του "Το παιχνίδι του αιώνα" με θέμα το σκάκι, η έρευνα στις παρακάτω συζεύξεις παραμένει η ίδια. Άσπρο-μαύρο, είναι-φαίνεσθαι, λόγος-μύθος, ορίτζιναλ-ρέπλικα, τυχαίο-σκόπιμο, όμορφο-άσχημο (μη σχήμα), κωμικό-δραματικό…: οι δύο πόλοι μιας κατάστασης, "το δισυπόστατο της ανθρώπινης πραγματικότητας" . Κάτι σαν την γιν-γιανγκ φιλοσοφία ή το alter ego του Έλιοτ όταν, στην "Έρημη Χώρα" γράφει: "…όταν μετρώ, είμαι μονάχα εγώ και συ μαζί μου / Μα όταν κοιτάζω εμπρός τον άσπρο δρόμο / Υπάρχει πάντα κάποιος που περπατεί στο πλάι σου / Γλιστρώντας τυλιγμένος σε καστανό μανδύα, κουκουλωμένος / Αν είναι άντρας αν είναι γυναίκα δεν το ξέρω / Μ' αυτός εκεί ποιος είναι απ' τ' άλλο πλάι σου?" (μετάφραση Γ.Σεφέρη). Η βία της ηρεμίας ή το αντίστροφο? Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Τίποτα, στη δουλειά του καλλιτέχνη, δεν είναι μονομερές ή μονοσήμαντο. Όλα συνομιλούν σε διαπλεκόμενες αλληλουχίες πολυμερών "αναγνώσεων" και εικόνων. Ανέφερα πριν ότι οι ήρωες των καμβάδων της σειράς "Διπλές Προσωπογραφίες" θυμίζουν θίασο. Με τους δοσμένους ρόλους και ιδιότητές τους (π.χ. δέντρο, jack-in-the-box, παιδί με σκύλο και μπαλόνια, ντράμερ, Δον Κιχώτης…) ο Σπάρταλης υπαινίσσεται μια ιστορία. Η εσωτερική ένταση των τελάρων τελικά εκδηλώνεται στο video "Monocycle", το οποίο ουσιαστικά προκαλεί την συρραφή του μύθου. Και ο μύθος αποδίδεται αφού πριν έχει οικειοποιηθεί την ιδέα του κλασικού παραμυθιού: περίεργη εισαγωγή, περιπετειώδη μέση, λυτρωτική κατάληξη. Θα έλεγα ότι οι πρωταγωνιστές μοιάζουν να παίζουν σε ένα ψηφιακό "θέατρο σκιών". Στέκονται αντιμετωπίζοντας τον θεατή ή συχνά με το προφίλ τους στραμμένο προς αυτόν με φόντο μονοχρωματικά υποκατάστατα του κλασικού τεντωμένου "πανιού", έτσι ακριβώς όπως στέκεται η μεγάλη "οικογένεια" του Καραγκιόζη στο φως της ασετιλίνης του παραδοσιακού μπερντέ. Μπορεί να λείπει το …ξυλάκι με τη μπετούγια στα έργα του Σπάρταλη, όμως οι επίπεδοι ήρωές του -ανθρωποκεντρικοί και μη- έχουν ανάλογες αναφορές, κατασκευαστικά αλλά και ηθικοπλαστικά. Από τις πρώτες δεκαετίες του πολυτάραχου 20ου αιώνα όπου εμφανίζεται ο δημοφιλής Καραγκιόζης, ερχόμαστε στις αρχές του 21ου αιώνα όπου, με τον δικό του τρόπο ο Σπάρταλης και η καραγκιοζική ρέπλικα "Μονοποδηλάτης" (μια περσόνα του ίδιου του καλλιτέχνη?) επιχειρούν να μεταλλάξουν την γλυκόπικρη αίσθηση των παιδικών μας ηρώων. Επιπλέον, η νέα εκδοχή περιλαμβάνει στοιχεία από την αισθητική των video games, δηλαδή τις ηλεκτρονικές "πίστες" και "ζωές" μέχρι το game over, δηλαδή, το τέλος του κύκλου ζωής. Άλλωστε, κατά Adorno, "η τέχνη είναι μια υπόσχεση της ευτυχίας, η οποία διαρκώς διαψεύδεται". Από την ακινησία και τη μοναξιά του καμβά, λοιπόν, στο βίντεο που ενώνει τις φιγούρες και μετατρέπει την κρυφή ενέργειά τους σε κίνηση, σε μια θεατρική παράσταση της ζωγραφικής αναπαράστασης. Για μερικά λεπτά και σε δύο διαστάσεις, οι πρωταγωνιστές αποκτούν ζωή, μιλάνε, κινούνται, ερωτεύονται, απειλούνται, ξεπερνάνε ή δημιουργούν εμπόδια, συνδυάζοντας -νάτος πάλι ο δυϊσμός- το χιούμορ με το δράμα (όπως ακριβώς και οι ιστορίες του Καραγκιόζη, του "σίφουνα της αρνήσεως των πάντων", όπως τον αποκάλεσε ο Τσαρούχης). Το δεύτερο βίντεο, με τον τίτλο Birds, ακολουθεί παρόμοιο μοτίβο με διαφορετική υφολογία. Αντί για τον προηγούμενο συνδυασμό ζωγραφικής και τεχνολογίας, εδώ πραγματοποιείται μια σύμμιξη μικρογλυπτών και τεχνολογίας. Με αναφορές στα πρώτα animation φιλμάκια, όπου όλα σκηνοθετούνται και κατασκευάζονται καρέ-καρέ χωρίς ψηφιακή παρέμβαση ή μονταρίσματα (παράδειγμα η δουλειά του Norman McLaren), η νέα "μικτής τεχνικής" περιπέτεια μας αιφνιδιάζει ευχάριστα. Αυτή τη φορά οι νέοι "χαρακτήρες" αποτελούνται από ανασυναρμολογημένα ready-mades και κεραμικά 'διπλά' στοιχεία. Με πρωτογενές υλικό βίδες, καρφιά, μεταλλικά ανταλλακτικά, πλαστικά και ηλεκτρονικά εξαρτήματα, καλώδια, ο Σπάρταλης επιστρατεύει μια "ρομποτική γλυπτική" στην υπηρεσία ενός ιδιότροπα οικολογικού παραμυθιού. "Τώρα θα σου διαβάσω μια ιστορία. Κάποτε ήταν ένα δάσος που δεν είχε ούτε πουλιά, ούτε δέντρα, ήταν άδειο. Μια μέρα…", ακούγεται η φωνή του μικρού κοριτσιού που αρχίζει να ξεδιπλώνει την παιδικά γραμμένη ιστορία του "Birds", μια μικρή περιπέτεια συνειδησιακής διέγερσης. Συμβολικοί ήρωες, ο "ξυλοκόπος-ρομπότ", ο "κυνηγός-σκορπιός", η "καταιγίδα-άνθρωπος" που την παριστά ο ίδιος ο καλλιτέχνης, αλλά και το "ομορφότερο δέντρο στον κόσμο" και τα επαναστατικά "πουλιά" που μοιράζουν Θεία Δίκη, σε ένα οργανικό σκηνικό με ελάχιστα δομικά στοιχεία. "Όταν μας αιφνιδιάζει ο εχθρός, πρέπει να τον αιφνιδιάζουμε εμείς" γράφει ο Sun Tzu στο βιβλίο "Η Τέχνη του Πολέμου". Κάπως έτσι, με έξυπνα ευρήματα και ανατροπές, δίνονται μικρές μάχες με σκοπό την επαναχαρτογράφηση των σχέσεων μεταξύ περιβάλλοντος, τεχνολογίας και κοινωνίας. Ένας εικαστικός παραμυθάς, ο Άγγελος Σπάρταλης, συσπειρώνει τους επιτοίχιους πίνακες, τα τριδιάστατα γλυπτά και τα βίντεο -τις αντίστοιχες ψηφιακές μεταφορές τους-, με μια αιρετική ευλάβεια. Οι "Διπλές Προσωπογραφίες" είναι ένα κέλυφος συνεχών πειραματισμών, ετερόκλητων συμβιώσεων και εικόνων που άρουν τον αποχαυνωμένο καλλιτεχνικό νομαδισμό. Για όλα φταίει η ελευθερία…
|
|||||
| aaaa |
|
a | |||
| a | a | ||||
